SIBO

SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego, to niestety stosunkowo powszechny problem, który nierzadko wiąże się z przewlekłymi i nieprzyjemnymi objawami ze strony układu pokarmowego. W tym artykule chciałabym poruszyć temat przyczyn, objawów jak i diety.

Pod terminem SIBO kryje się zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego i , który możemy to zdefiniować jako pewien zespół objawów żołądkowo-jelitowych, wynikający z obecności nadmiernej ilości bakterii. Jest to pewien stan dysbiozy – zaburzenia w składzie i funkcji mikroorganizmów jelitowych. W tym stanie dochodzi do zakłócenia równowagi bakteryjnej, nazywanej eubiozą. Dotyczy to głównie jelita cienkiego. Można w skrócie przyznać, że w kontekście bakteryjnego przerostu jelita cienkiego, bakterie, które znajdują się w jelicie cienkim nie powinny tam występować w tak dużej ilości.

PRZYCZYNY

W naszym organizmie posiadamy wiele różnych mechanizmów obronnych, które zapobiegają nadmiernej kolonizacji jelita cienkiego przez bakterie. Należy tutaj wymienić między innymi wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego, enzymów trzustkowych proteolitycznnych rozkładających białka, żółci czy immunoglobuliny IgE, która jest wykorzystywana przez komórki błony śluzowej organizmu. Prawidłowo funkcjonująca perystaltyka jelit oraz zastawka krętniczo-kątnicza, której funkcja polega na zapobieganiu cofania się płynnej treści z jelita grubego do jelita cienkiego, to również elementy pełniące funkcję obronną. Zaburzenie któregokolwiek z tych mechanizmów lub kilku z nich może prowadzić do rozwoju SIBO. Poza tymi czynnikami przyczyną rozrostu bakterii w jelicie cienkim mogą być również nieprawidłowości anatomiczne oraz zabiegi operacyjne w obrębie jamy otrzewnej. Ponadto, SIBO występuje częściej w przebiegu na przykład cukrzycy, zespołu jelita drażliwego, czy długoterminowego leczenia inhibitorami pompy protonowej - lekami zmniejszającymi wydzielanie kwasów żołądkowych.

OBJAWY

Objawy SIBO nie są do końca specyficzne i po wystąpieniu wielu z nich nie jesteśmy w stanie szybko i jednoznacznie stwierdzić, że mamy do czynienia z zespołem przerostu bakteryjnego. Objawy możemy podzielić na dwie główne kategorie. Po pierwsze objawy bardziej charakterystyczne dla większości osób zmagających się z SIBO oraz objawy nietypowe, czyli takie których na pierwszy rzut w żadnym stopniu nie będziemy wiązać z obecnością rozrostu bakteryjnego. Objawy charakterystyczne ze strony przewodu pokarmowego to przede wszystkim wzdęcia, biegunki lub zaparcia, nadmiar gazów oraz nudności i ból brzucha. Większość pacjentów z SIBO zauważa zazwyczaj co najmniej dwa z tych pięciu objawów. W przypadku wspomnianych objawów występuję tendencja do nasilania po spożytym posiłku. Pod uwagę można wziąć przykład: pacjent na śniadanie spożywa owsiankę na mleku z dodatkiem gruszki i nerkowców, po czym zaczyna odczuwać charakterystyczne objawy jak wzdęcia, uczucie ciężkości czy gazy. W pierwszej grupie objawów SIBO można również wymienić dolegliwości bardziej ogólnoustrojowe takie jak: problemy z pęcherzem, częstomocz, który dotyczy zarówno mężczyzn jak i kobiet. Druga kwestia to skłonność do nawracających infekcji intymnych, które zdecydowanie częściej dotyczą kobiet. W przypadku SIBO występuje problem z dysfunkcyjną barierą jelitową w związku z czym dochodzi do wzmożonej przepuszczalności tej bariery i może dojść do przemieszczania bakterii z jelit do dróg moczowych. Następnymi, często występującymi objawami dotyczącymi SIBO jest zmęczenie oraz tzw. mgła umysłowa. SIBO należy do grupy schorzeń odpowiedzialnych za przewlekły stan zapalny w organizmie, z czym mogą się wiązać wspomniane wcześniej objawy. Dodatkowo, u osób z przerostem bakterii kwasu mlekowego może dojść do przenikania mleczanów z jelit do krwi co samo w sobie może być czynnikiem inicjującym wystąpienie mgły umysłowej. Ważnym elementem jest również utrata lub przyrost masy ciała. Przykładowo spadek masy ciała może wynikać chociażby z tego, że pacjenci często sami zaczynają ograniczać spożycie kilokalorii, ponieważ czują, że jedzenie im szkodzi, dlatego zaczynają jeść trochę mniej, w celu złagodzenia objawów. Jelito cienkie jest miejscem, w którym większość składników odżywczych jest wchłaniana, lecz w momencie zbyt dużej ilości bakterii może dochodzić do częściowego utrudnienia wchłaniania składników odżywczych oraz kilokalorii, co również jest częstą przyczyną niezamierzonej redukcji masy ciała.

Druga kategoria to nietypowe objawy związane z SIBO. Po pierwsze: w przypadku trądziku różowatego SIBO występuje nawet 13-krotnie częściej niż u osób zdrowych, natomiast dowody wskazują, że wyleczenie SIBO u pacjentów z trądzikiem różowatym doprowadza do niemal całkowitej eliminacji zmian trądzikowych.

Kolejne dwa schorzenia to niealkoholowe stłuszczenie wątroby oraz kamica żółciowa. Oba te schorzenia mogą przyczyniać się do rozwoju SIBO w wyniku upośledzonego krążenia żółci. W przypadku pierwszego schorzenia występuje odwrotna zależność, to znaczy SIBO może być czynnikiem, który przyczynił się do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby i wyleczenie SIBO u tych pacjentów może doprowadzić do niemal całkowitej eliminacji zmian, które zaszły w przebiegu tej dysfunkcji lub też przebieg pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby może ulec znacznej poprawie.

Także refluks może mieć duże znaczenie w rozwoju schorzenia, zarówno żołądkowo-przełykowy jak i dwunastniczo-żołądkowy. Osoby z SIBO produkują nadmierną ilość gazów w jelicie cienkim, które oddziaływają na ściany przewodu pokarmowego. W konsekwencji może to powodować wypychanie treści pokarmowej z dwunastnicy do żołądka, a żołądka do przełyku, ciśnienie wewnątrzbrzuszne wzrośnie i objawy refluksu wzrosną. Badania potwierdzają, że wyleczenie SIBO u pacjentów z refluksem może w znaczącym stopniu złagodzić objawy refluksu.

Także cukrzyca, zwłaszcza niekontrolowana, może przyczynić się do rozwoju SIBO. Częste występowanie hiperglikemii na bardzo wysokich poziomach może prowadzić do uszkodzeń w obrębie układu nerwowego, czego konsekwencją jest upośledzenie motoryki przewodu pokarmowego oraz upośledzenie funkcji wędrującego kompleksu mioelektrycznego, odpowiedzialnego za odprowadzanie niestrawionych resztek pokarmowych z jelita cienkiego do jelita grubego. Prowadzi to do znacznie większego rozpowszechnienie SIBO u pacjentów z cukrzycą.

Ostatnie schorzenie to niedoczynność tarczycy. Niski poziom hormonów tarczycy spowalnia motorykę jelit co może przyczynić się do rozwoju SIBO. W tym przypadku występuje również odwrotna zależność, dlatego jeśli jednocześnie występują choroby tarczycy i SIBO leczenie należy nakierować równolegle.

DIETA

Najczęściej stosowaną dietą w przypadku SIBO jest dieta low FODMAP. Jest to jedyny model żywieniowy poparty badaniami naukowymi. Został opracowany przez jednostkę badawczą Uniwersytetu Monash w Australii. Nadal prowadzone są badania nowych produktów, jak i aktualizacja danych na temat żywności i fermentacji poszczególnych pokarmów. Dieta low FODMAP jako model żywieniowy została opracowana pierwotnie z myślą o pacjentach z IBS, natomiast dolegliwości w IBS oraz SIBO są bardzo podobne. Dieta FODMAP jest bardzo często wykorzystywana w przypadku SIBO i w wielu przypadkach okazuje się najskuteczniejszym podejściem dietetycznym. Plan dietetyczny dla osób borykających się z SIBO może być bardzo urozmaicony i atrakcyjny. Niestety bilansowanie odpowiedniego jadłospisu diety FODMAP nie jest tak proste jak może się wydawać. Nie opiera się to jedynie na tabeli dozwolonych i niedozwolonych produktów. Komponując tą dietę należy wziąć pod uwagę również odpowiednie ilości danych produktów i w taki sposób kontrolować fermentację. Podział produktów na te zabronione i zalecane jest bardzo restrykcyjnym i niepotrzebnym podejściem. Badacze ze wspomnianego już Uniwersytetu Monash w Australii opracowali konkretne zasady podając gramatury danych produktów, które nie powinny powodować dolegliwości związanych z SIBO. Działa to na zasadzie świateł drogowych, produkt oznaczony na czerwono - z dużą pewnością będzie wywoływał niepożądane objawy, produkt oznaczony na żółto w dozwolonej ilości powinien być dobrze tolerowany, zaś produkty oznaczone kolorem zielonym mogą być wprowadzane do diety. Dieta low FODMAP wiąże się z wykluczeniem łatwo fermentujących w jelitach węglowodanów takich jak: oligo-, di-, monosacharydów oraz polioli. U osób chorujących na SIBO dane składniki nie są należycie wchłaniane w jelicie cienkim. Wspomniana dieta low FODMAP nie należy do najłatwiejszych, ponieważ nieodpowiednio zbilansowana może powodować niedobory, dlatego komponując każdy posiłek w diecie FODMAP należy zwrócić szczególną uwagę na różnorodność i odpowiedni dobór produktów. Warto podkreślić, że dietę tą należy wprowadzić tylko w momencie występowania konkretnych przesłanek.

Dieta FODMAP polega na czasowym ograniczeniu w diecie grup węglowodanów fermentujących i składa się ona z trzech etapów. W pierwszym etapie trwającym między 2 a 6 tygodni spożywa się tylko produkty z najniższą zawartością FODMAP. Drugim etapem jest faza reintrodukcji, czyli faza prowokacji. W tej fazie wprowadza się produkty z większą zawartością FODMAP. Według określonego schematu, czas trwania tej fazy to między 6 a 8 tygodni. Ostatnim etapem jest faza personalizacji, czyli ustalenie indywidualnej tolerancji FODMAP. Celem całej 3-etapowej diety FODMAP jest wypracowanie z pacjentem z SIBO zindywidualizowanej diety z wykluczeniem tylko nietolerowanych produktów, którą można stosować długoterminowo.

W związku z wieloma trudnościami w ułożeniu odpowiedniego jadłospisu diety w SIBO zachęcam do konsultacji z dietetykiem i skorzystania z diety FODMAP, którą oferuje catering Diety od Brokuła.

Temat diety FODMAP będzie jeszcze wielokrotnie poruszany na naszym blogu i szczegółowo opisywany, dlatego zachęcam do śledzenia każdego wpisu, który się tutaj pojawi.

Czy wiesz, że?

Nazwa diety FODMAP to akronim węglowodanów szybko fermentujących, które powinniśmy ograniczyć w zespole rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim.